Linux bắt đầu vào đầu những năm 1990 như một dự án cá nhân của Linus Torvalds, một sinh viên khoa học máy tính người Phần Lan, khi ông không hài lòng với những giới hạn của hệ điều hành MINIX. Torvalds muốn tạo ra một hệ thống tương tự Unix nhưng miễn phí (open-source) và linh hoạt hơn.
Theo thời gian, Linux đã trở thành một lựa chọn mạnh mẽ thay thế cho các hệ điều hành Unix thương mại và các hệ điều hành độc quyền, đặc biệt trong các máy chủ và hệ thống nhúng. Linux phát triển nhờ sự đóng góp của cộng đồng toàn cầu với hàng ngàn nhà phát triển, biến nó thành biểu tượng của sự hợp tác trong thế giới open-source.
1. Linux là gì?
Linux là một hệ điều hành mã nguồn mở được phát triển dựa trên các nguyên lý của Unix. Linux hiện được biết đến là một trong những hệ điều hành phổ biến nhất, đặc biệt trong các môi trường máy chủ, siêu máy tính, và các thiết bị nhúng.
Linux cho phép người dùng và nhà phát triển tùy chỉnh các thành phần để phù hợp với nhu cầu riêng, từ việc quản lý tài nguyên hệ thống đến xây dựng các giải pháp bảo mật chuyên sâu.
2. Linux Distributions
Một Linux distribution (bản phân phối Linux) là một phiên bản hệ điều hành hoàn chỉnh dựa trên kernel Linux. Mỗi bản phân phối bao gồm không chỉ kernel mà còn các thư viện hệ thống, các công cụ tiện ích, phần mềm cài sẵn và hệ thống quản lý gói để cài đặt và quản lý các ứng dụng khác.
Các bản phân phối Linux được thiết kế để phục vụ những mục đích khác nhau, từ máy tính cá nhân, máy chủ, đến các hệ thống nhúng. Người dùng không cài đặt kernel Linux trực tiếp mà thường chọn sử dụng các bản phân phối Linux vì một số lý do chính sau:
- Tính hoàn chỉnh và dễ sử dụng: Kernel Linux chỉ là phần lõi của hệ điều hành, không bao gồm các ứng dụng, công cụ quản lý phần mềm, hay giao diện người dùng. Các bản phân phối Linux như Ubuntu, Fedora, hay Debian cung cấp toàn bộ hệ điều hành đầy đủ, bao gồm giao diện đồ họa, trình duyệt, phần mềm văn phòng, và các công cụ hệ thống cần thiết.
- Quản lý software package dễ dàng: Các bản phân phối Linux cung cấp hệ thống quản lý gói phần mềm, giúp người dùng dễ dàng cài đặt, cập nhật và quản lý phần mềm. Hệ thống quản lý package như APT (trong Debian và Ubuntu) hoặc YUM/DNF (trong Fedora và RHEL) giúp đảm bảo rằng phần mềm được cài đặt tương thích và cập nhật thường xuyên.
- Bảo mật và cập nhật thường xuyên: Các bản phân phối thường được cập nhật bảo mật thường xuyên, điều này rất quan trọng đối với cả người dùng cá nhân và doanh nghiệp.
- Tính tùy biến cao và phù hợp với nhiều mục đích sử dụng: Các bản phân phối được tạo ra để đáp ứng những nhu cầu đa dạng, từ người dùng cá nhân, quản lý máy chủ, đến các hệ thống nhúng. Ví dụ, Ubuntu được thiết kế cho người dùng phổ thông và máy chủ, Debian tập trung vào sự ổn định, còn Arch Linux thì phù hợp với những người muốn toàn quyền kiểm soát hệ thống của mình.
- Hỗ trợ từ cộng đồng và tài liệu đa dạng: Các bản phân phối Linux thường có cộng đồng người dùng và nhà phát triển lớn, giúp tạo ra một hệ sinh thái phong phú với nhiều tài liệu hướng dẫn và hỗ trợ kỹ thuật. Người dùng có thể dễ dàng tìm kiếm tài liệu trực tuyến hoặc nhận sự giúp đỡ từ các diễn đàn, wiki, và cộng đồng chuyên môn.
3. Những Phân phối Linux phổ biến
3.1 Ubuntu
Phổ biến cho người mới bắt đầu, doanh nghiệp và máy chủ.
- Giao diện thân thiện, dễ sử dụng.
- Cập nhật thường xuyên với bản LTS.
- Cộng đồng hỗ trợ lớn.
3.2 Debian
Hệ điều hành ổn định và an toàn, thích hợp cho cả máy chủ và desktop.
- Ổn định và bảo mật cao.
- Kho phần mềm phong phú.
- Là nền tảng cho nhiều bản phân phối khác, bao gồm Ubuntu.
3.3 Fedora
Hệ điều hành cho nhà phát triển và người dùng đam mê công nghệ.
- Cập nhật nhanh các phần mềm và công nghệ mới.
- Ưu tiên bảo mật và tính năng tiên tiến.
- Là nơi thử nghiệm cho RHEL.
3.4 Linux Mint
Linux Mint là một bản phân phối dựa trên Ubuntu và Debian, được thiết kế để mang lại trải nghiệm thân thiện với người dùng, đặc biệt là những người mới chuyển từ Windows hoặc macOS.
- Sử dụng Cinnamon, MATE hoặc Xfce, giúp người dùng dễ dàng sử dụng.
- Dựa trên Ubuntu LTS, Linux Mint thừa hưởng tính ổn định và bảo mật.
- Cài đặt sẵn các codec và phần mềm để hỗ trợ đa phương tiện.
3.5 CentOS
CentOS (Community ENTerprise Operating System) là một bản phân phối Linux miễn phí, dựa trên mã nguồn của Red Hat Enterprise Linux (RHEL),
- Dựa trên RHEL, thích hợp cho máy chủ và các hệ thống quan trọng.
- Không yêu cầu phí bản quyền, phù hợp cho doanh nghiệp cần hệ điều hành ổn định.
- Cung cấp các bản cập nhật và hỗ trợ kéo dài nhiều năm.
4. So sánh Linux và Windows
Linux thường được dùng cho máy chủ và người dùng kỹ thuật, còn Windows phổ biến với người dùng phổ thông và doanh nghiệp. Bên dưới là bảng so sánh chi tiết hai hệ điều hành này.
| Tiêu chí | Linux | Windows |
|---|---|---|
| Tính chất mã nguồn | Mã nguồn mở, người dùng có quyền truy cập, thay đổi và phân phối lại mã nguồn. | Mã nguồn đóng, phát triển độc quyền bởi Microsoft. |
| Bảo mật | Bảo mật cao hơn nhờ khả năng cập nhật nhanh, ít bị tấn công do thị phần nhỏ. | Thường là mục tiêu của phần mềm độc hại do thị phần lớn hơn. |
| Quản lý tài nguyên | Hoạt động tốt trên phần cứng yếu, sử dụng ít tài nguyên hệ thống. | Tiêu thụ nhiều tài nguyên, đặc biệt trên hệ thống cấu hình thấp. |
| Cập nhật hệ thống | Rolling-release hoặc fixed-release, không yêu cầu khởi động lại khi cập nhật. | Cập nhật bắt buộc, thường yêu cầu khởi động lại, đôi khi gây gián đoạn công việc. |
| Cộng đồng hỗ trợ | Cộng đồng mã nguồn mở lớn, hỗ trợ từ diễn đàn và wiki. | Hỗ trợ chính thức từ Microsoft và cộng đồng người dùng lớn. |
| Khả năng tùy chỉnh | Tùy chỉnh cao, người dùng có thể thay đổi từ kernel đến giao diện người dùng. | Giới hạn về tùy chỉnh, phần lớn dựa vào các cài đặt sẵn có. |
| Ứng dụng và phần mềm | Phần mềm mã nguồn mở nhiều, phải sử dụng Wine để chạy ứng dụng Windows. | Nhiều phần mềm thương mại hỗ trợ, đặc biệt trong môi trường doanh nghiệp. |
| Phù hợp cho máy chủ | Phổ biến cho máy chủ web và máy chủ doanh nghiệp nhờ tính ổn định và bảo mật cao. | Ít phổ biến hơn trong môi trường máy chủ, nhưng Windows Server được sử dụng nhiều trong doanh nghiệp. |
| Giá thành | Miễn phí, đa số các bản phân phối Linux không có phí bản quyền. | Tốn phí bản quyền cho hệ điều hành và các phần mềm bổ sung như Microsoft Office. |
| Bảo trì hệ thống | Bảo trì ít phức tạp hơn, không cần khởi động lại thường xuyên khi cập nhật hệ thống. | Bảo trì phức tạp hơn, đặc biệt với các bản cập nhật bắt buộc từ Windows Update. |
| Thị phần và độ phổ biến | Phổ biến trong máy chủ, hệ thống nhúng, và tổ chức phát triển phần mềm. | Phổ biến nhất trên thị trường máy tính cá nhân, đa số người dùng hàng ngày. |
Giờ thì bạn đã hiểu tại sao Developer cần nắm vững các lệnh cơ bản trong Linux rồi đúng không nào? Bởi lẽ, phần lớn các môi trường máy chủ, đặc biệt là trong cloud computing, đều chạy trên Linux thay vì Windows.
Hơn nữa, Linux cung cấp sự linh hoạt và hiệu quả cao khi quản lý hệ thống, từ việc cấu hình máy chủ đến bảo mật. Điều này khiến Linux trở thành lựa chọn ưu tiên cho các Developer khi làm việc với backend, DevOps, hoặc phát triển phần mềm yêu cầu hiệu suất cao.
5. Kết luận
Nhờ khả năng tùy chỉnh cao, tính bảo mật và ổn định vượt trội, Linux đã trở thành công cụ không thể thiếu trong các môi trường máy chủ, phát triển phần mềm và hệ thống doanh nghiệp.
Các bài viết liên quan:
Bài viết liên quan
Full bộ source code: Simple Task Microservices
Oct 02, 2024 • 1 min read
Fluentd là gì? So sánh Fluentd và Logstash
Sep 29, 2024 • 11 min read
Nginx là gì? Web Server đa năng cho các Hệ thống lớn
Sep 27, 2024 • 11 min read
Hướng dẫn Cài đặt Self-hosted Runners cho Github Actions
Sep 25, 2024 • 7 min read
Infrastructure as Code (IaC) là gì?
Sep 23, 2024 • 9 min read
Hướng dẫn triển khai CI/CD cho ứng dụng NextJS sử dụng Github Actions
Sep 17, 2024 • 13 min read